Ảnh minh họa AI - Thực hiện: TẤN ĐẠT
Đáng chú ý, dự luật quy định tăng giá trị tài sản phải kê khai từ 50 triệu đồng lên 150 triệu đồng và kê khai bổ sung được thực hiện khi người có nghĩa vụ kê khai có biến động tài sản, thu nhập hằng năm có giá trị từ 1 tỉ đồng (luật hiện hành quy định 300 triệu đồng).
Mọi biến động tài sản bất thường đều phải giải trình
Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) đánh giá ngưỡng 1 tỉ đồng là phù hợp bối cảnh kinh tế. Song ông đề nghị luật hóa nguyên tắc mọi biến động tài sản bất thường, không phù hợp thu nhập, dù dưới 1 tỉ đồng, đều phải giải trình. Đây là cơ chế quan trọng để ngăn chặn các "kỹ thuật né kê khai" vốn rất phổ biến thời gian qua.
Mặt khác, theo ông Hùng, dự luật chỉ quy định theo dõi biến động tài sản. Ông đề nghị mở rộng theo hướng xây dựng hệ thống phân tích rủi ro tham nhũng, chấm điểm nguy cơ đối với từng cá nhân dựa trên mức độ biến động tài sản, lịch sử kê khai, phạm vi quyền hạn, lĩnh vực nhạy cảm (đất đai, đầu tư công, đấu thầu, tài chính - ngân sách).
Phiên thảo luận ngày 18-11 về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng chống tham nhũng - Ảnh: GIA HÂN
Ứng dụng công nghệ để phát hiện dấu hiệu rủi ro
Còn đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đặc biệt nhấn mạnh đến việc kê khai tài sản phải là một tiêu chí quan trọng để đánh giá cán bộ hằng năm. Nếu kê khai không trung thực có thể xếp loại không hoàn thành nhiệm vụ và xem xét kỷ luật.
Về quy trình xác minh tài sản và thu nhập, đại biểu Nguyễn Văn Huy (Hưng Yên) ghi nhận dự thảo luật đã thiết lập một khung trình tự tương đối đầy đủ, minh bạch và khá rõ các giai đoạn, đồng thời tạo điều kiện để cơ quan có thẩm quyền chủ động thu thập thông tin và yêu cầu giải trình.
Song ông chỉ ra quy định mới chỉ dừng ở việc liệt kê các bước mà chưa làm rõ phương thức, thời hạn, thẩm quyền và quyền của người được xác minh.
Do đó, ông đề nghị bổ sung chi tiết cho từng bước, quy định thời hạn cụ thể cho mỗi giai đoạn, đồng thời phân loại các hình thức công khai kết luận xác minh để vừa đảm bảo minh bạch vừa bảo vệ bí mật kinh doanh, bí mật đời tư.
Trong khi đó, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) cho rằng hiện nay công tác kiểm soát tài sản vẫn phụ thuộc chủ yếu vào bản kê khai thủ công và hồ sơ giấy; tình trạng này dẫn đến quá tải, phân tán và chậm trễ trong việc phát hiện biến động bất thường.
Vì vậy, việc dự luật quy định ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài sản, thu nhập là hoàn toàn phù hợp. Bà đề nghị Quốc hội xem xét bổ sung quy định giao Chính phủ xây dựng lộ trình phù hợp nhằm từng bước liên thông cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản, thu nhập với các cơ sở dữ liệu sẵn có như dân cư, đất đai, thuế, ngân hàng, chứng khoán...
"Việc ứng dụng công nghệ thông tin cho phép thay đổi triết lý kiểm soát, chuyển từ việc chờ cán bộ kê khai và giải trình sang việc hệ thống tự động phát hiện dấu hiệu rủi ro", bà nhấn mạnh.
Ngoài ra, bà cũng đề nghị xem xét quy định mở rộng dùng hình thức công khai bản kê khai tài sản trên Cổng thông tin điện tử quốc gia. Đây là cơ chế phòng ngừa xã hội hiệu quả, đảm bảo nguyên tắc quyền lực tới đâu trách nhiệm tới đó, công khai, minh bạch...
Đại biểu Quốc hội TP.HCM, Nguyễn Tâm Hùng phát biểu - Ảnh: GIA HÂN
Tăng giá trị tài sản kê khai, vì sao?
Giải trình, tiếp thu ý kiến đại biểu, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết việc quy định tăng giá trị kê khai từ 50 lên 150 triệu đồng và giá trị tài sản thu nhập bổ sung biến động trong năm từ 300 triệu lên 1 tỉ đồng căn cứ vào hai yếu tố chủ yếu.
Một là, từ năm 2018 đến nay có ba lần tăng lương. Hai là, do điều kiện kinh tế - xã hội phát triển gấp gần ba lần, nhất là giá cả trên thị trường có nhiều biến động tăng so với năm 2018. "Ở đây là tài sản, thu nhập biến động trong năm chứ không kế thừa số dư của năm trước chuyển sang năm sau", ông Phong nêu rõ.
Vấn đề nữa được đại biểu Quốc hội quan tâm là phạm vi đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản thu nhập tại doanh nghiệp nhà nước. Một số ý kiến đề nghị làm rõ tính khả thi, sự phù hợp thực tiễn của việc kiểm soát tài sản thu nhập trong các trường hợp người nước ngoài hoặc người thuộc khu vực ngoài Nhà nước tham gia quản lý doanh nghiệp nhà nước.
Còn đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng với các doanh nghiệp có vốn nhà nước dưới 50%, ví như 49%, mà Nhà nước phân công cử cán bộ quản lý thì những người này cũng nên nằm trong diện phải kê khai tài sản thu nhập. Bởi theo ông Hòa, chưa chắc những trường hợp này không có tiêu cực.
"Đây là một lĩnh vực quản lý và sản xuất, kinh doanh rất lớn, mở rộng rất nhiều. Do vậy, tôi đề nghị cần bổ sung các trường hợp này vào diện phải kê khai giống như quy định của luật hiện hành. Nếu bỏ không kê khai sẽ bỏ sót và bỏ lọt đối tượng", ông Hòa nêu thêm.
Giải trình về nội dung này, Tổng Thanh tra Chính phủ khẳng định việc quy định người được giao tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập là phù hợp.
Điều này để đáp ứng được yêu cầu công tác phòng chống tham nhũng trong điều kiện hiện nay và phù hợp với quy định của Luật Doanh nghiệp và Luật Quản lý sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào
Ông LÊ NHƯ TIẾN
Thực tế, việc bốc thăm ngẫu nhiên hằng năm để lựa chọn tối thiểu 20% số cơ quan, đơn vị và tối thiểu 10% người có nghĩa vụ kê khai tại mỗi đơn vị cũng là một giải pháp để thực hiện khi số lượng người kê khai rất lớn.
Nhưng đây chỉ là giải pháp ngắn hạn, về lâu dài sẽ không đáp ứng được yêu cầu, không bao trùm, cũng như có phần mang tính may rủi, người cần xác minh không được xác minh còn người không cần lại xác minh.
Do vậy, thời gian tới nên có giải pháp để tăng cường xác minh các bản kê khai. Trong đó, cần tập trung xác minh vào những người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan đơn vị, những người có dấu hiệu tham nhũng hay có khả năng, điều kiện, dễ phát sinh tham nhũng như phụ trách tài chính, kế hoạch - đầu tư, mua sắm, đấu thầu, phụ trách các dự án lớn...
Thêm vào đó, qua các vụ án, vụ việc vừa qua cho thấy dòng tiền, dòng tài sản của không ít quan chức tham nhũng đi rất vòng vèo, khó đoán định. Thậm chí còn chuyển tài sản cho con dù chưa đến tuổi thành niên, cho người thân quen trong gia đình, chuyển sang nước ngoài...
Do vậy, việc kê khai tài sản không chỉ với người có các dấu hiệu vi phạm, không trung thực, nguy cơ tham nhũng mà phải kiểm soát, yêu cầu kê khai tài sản cả với những người thân trong gia đình chứ không chỉ vợ hoặc chồng.
Đồng thời khi kê khai, xác minh đúng rồi phải công khai để cho người dân, các cơ quan có thẩm quyền biết. Còn kê khai xong lại để trong tủ cơ quan thì chẳng có tác dụng gì.
Đại biểu HOÀNG VĂN CƯỜNG (Hà Nội):
Đề xuất không bốc thăm để xác minh ngẫu nhiên tài sản, thu nhập
Đại biểu HOÀNG VĂN CƯỜNG
Tôi đề nghị không nên áp dụng hình thức bốc thăm để xác minh ngẫu nhiên tài sản, thu nhập.
Bởi điều đó khiến việc triển khai công tác phòng chống tham nhũng có phần mang tính "may rủi", thiếu cơ sở pháp lý.
Thay vào đó, có thể quy định xác minh định kỳ theo tỉ lệ luân phiên, ví dụ mỗi năm kiểm tra 20% số người kê khai, như vậy trong 5 năm toàn bộ đối tượng sẽ được xác minh một lần.
Cách làm này bảo đảm tính công bằng, minh bạch và giúp việc xác minh trở nên bình thường, không mang tính tiêu cực hay áp lực.
Ngoài ra, thu hồi tài sản tham nhũng là vấn đề được dư luận rất quan tâm. Thực tế người tham nhũng thường tìm cách tẩu tán, phân tán tài sản cho con, em, những người thân trong gia đình... gây khó khăn cho quá trình điều tra.
Do vậy, tôi đề nghị cần quy định các trường hợp đã bị truy tố về tội tham nhũng, làm thất thoát tài sản thì trong quá trình thu hồi tài sản phải điều tra không chỉ riêng tài sản cá nhân mà còn điều tra cả tài sản của những người có liên quan để phòng tránh tẩu tán. Làm như vậy mới đảm bảo tính răn đe, mạnh mẽ hơn trong công tác thu hồi tài sản tham nhũng.
Kê khai quan trọng nhất có giải trình rõ, hợp lý tài sản phát sinh hay không. Nếu người kê khai có chứng từ, bằng chứng hợp pháp về việc mua bán, chuyển nhượng tài sản thì không nên bắt buộc xác minh, tránh lãng phí thời gian và nguồn lực. Việc xác minh chỉ nên tiến hành khi có dấu hiệu kê khai không trung thực, có tố cáo hoặc nghi ngờ về nguồn gốc tài sản.
Đại biểu HOÀNG VĂN CƯỜNG (Hà Nội)
Đại biểu đề xuất ban hành bộ chỉ số liêm chính quốc gia, lập cơ chế chống 'né' kê khai tài sản
