Tìm về xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên, Tp.Hải Phòng, dịp giáp Tết Nguyên đán Ất Tỵ, thấy không khí sực nức mùi thơm ngọt của rễ cây hương bài - nguyên liệu chính để người làm nghề nơi đây làm ra sản phẩm hương bài cuốn trứ danh.
Trong căn nhà nhỏ cạnh đình Kiền Bái, ông Phạm Đức Thái, 64 tuổi, đang cặm cụi sắp xếp, đóng gói những nén hương bài rồi xếp vào thùng để chuyển tới nơi tiêu thụ. Vừa thoăn thoắn đôi tay, ông Thái vừa tranh thủ chia sẻ với phóng viên nghề làm hương bài mà mình gắn bó hơn nửa thế kỷ.
Theo ông Thái, nghề làm hương ở Kiền Bái có lịch sử hàng trăm năm theo phương thức "cha truyền, con nối". Người làm nghề ở đây chỉ làm loại hương bài có kích cỡ lớn và mùi hương đặc biệt thường được thắp trên ban thờ tổ tiên dịp Tết đến, Xuân về.
Ông Phạm Đức Thái ở xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên, Tp.Hải Phòng, đóng gói hương bài để chuyển tới nơi tiêu thụ (Ảnh: Thái Phan).
Thời kỳ cao điểm cách đây khoảng 20 năm về trước, cả xã Kiền Bái (địa phương sẽ được sáp nhập với xã Mỹ Đồng thành phường Lê Hồng Phong, Tp.Thủy Nguyên trực thuộc Tp.Hải Phòng kể từ ngày 1/1/2025) có tới hơn 50 hộ làm nghề. Sau này, nghề làm hương ở Kiền Bái cứ lụi tàn dần, đến nay số hộ còn theo nghề, trong đó có gia đình ông Phạm Đức Thái, chỉ đếm được trên đầu ngón tay.
Về nguyên nhân, những hộ theo nghề làm hương bài ở Kiền Bái cho biết, hương bài làm thủ công không cạnh tranh được với mẫu mã, giá cả với các loại hương làm bằng phương pháp công nghiệp. Bên cạnh đó, lớp trẻ ít người mặn mà với nghề truyền thống cần sự cần cù, tỉ mỉ nhưng thu nhập không cao. Do thiếu lao động, nên nhiều hộ buộc phải dừng làm hương.
"Vợ chồng tôi có 2 con, khi trưởng thành chúng đều không theo nghề làm hương bài truyền thống mà đi làm công nhân tại các nhà máy gần nhà. Thi thoảng rảnh rỗi, chúng mới phụ giúp bố mẹ làm hương", ông Phạm Đức Thái chia sẻ.
Tuy nhiên, một bộ phận người tiêu dùng trong và ngoài Tp.Hải Phòng vẫn ưa chuộng hương bài thắp trên ban thờ dịp Tết Nguyên đán. Vì thế, đầu ra cho sản phẩm hương bài ở Kiền Bái vẫn được bảo đảm. Hiện gần 10 hộ làm nghề ở đây vẫn đang kẽo kẹt giữ lấy nghề truyền thống.
Bà Bùi Thị Thuận ở xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên, Tp.Hải Phòng, bày bán hương bài do gia đình sản xuất trước cửa nhà (Ảnh: Thái Phan).
Do phục vụ dịp Tết Nguyên đán, nên nghề làm hương ở xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên, Tp.Hải Phòng, bắt đầu vào tháng 9 Âm lịch. Khi ấy, các hộ làm nghề lặn lội tới khu vực trung du, miền núi để thu gom tre làm lõi hương, rễ cây hương bài để phơi khô, nghiền nhỏ cuốn hương. Bắt đầu từ tháng 10 Âm lịch, họ bước vào cao điểm vụ Tết.
Từ nguyên liệu chủ lực là rễ cây hương bài, người làm nghề ở Kiền Bài có bí quyết riêng trong pha trộn với một số nguyên liệu khác như quế, mộc hương, cam thảo, đinh hương… tạo nên những nén hương bài có mùi thơm đặc biệt rất hợp với không khí Tết.
Trước đây, mỗi hộ làm hương bài ở Kiến Bái chỉ làm chừng 2.000 - 3.000 nén hương trong vụ Tết. Nay, do được ưa chuộng nên mỗi hộ thuê nhân công làm tới 30.000 - 40.000 nén hương mỗi vụ nhưng sản phẩm làm ra ít có tình trạng tồn kho.
Từ xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên, Tp.Hải Phòng, hàng trăm nghìn nén hương bài theo chân thương lái tỏa đi khắp nơi góp thêm hương vị đầm ấm dịp Tết đến, Xuân về.
