Đằng sau những câu hỏi: Đây có phải con đường tất yếu? Liệu “tinh gọn” chỉ đơn thuần là cắt giảm nhân sự? Không chỉ là bài toán tiết giảm chi phí, tinh gọn còn là quá trình tái cấu trúc toàn diện – loại bỏ lãng phí, nâng cao hiệu suất, và chuẩn bị cho cuộc chơi mới của trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số.
Theo TS. Ngô Công Trường, Chủ tịch công ty tư vấn và giáo dục J&P Global. Sáng lập AI SMARTUP - Chương trình đào tạo và huấn luyện khởi nghiệp thông minh ứng dụng AI, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực Quản trị tinh gọn (Lean Organization), Vận hành xuất sắc (Operational Excellence) và Chuyển đổi số (Digital Transformation), đây là xu hướng không thể đảo ngược, doanh nghiệp nào dám chuyển mình sẽ bứt phá, người lao động nào biết làm mới mình sẽ nắm trong tay cơ hội vươn lên.
Không đơn thuần là bài toán tiết giảm chi phí, mà là chiến lược sống còn
Theo số liệu chúng tôi thu thập được về tình hình nhân sự của các doanh nghiệp niêm yết, có thể thấy một số doanh nghiệp lớn đang trải qua những thay đổi mạnh mẽ về cấu trúc vận hành. Đây có phải là một xu hướng tất yếu của thời cuộc, hay chỉ là lựa chọn chiến lược của một số doanh nghiệp? Và những yếu tố nào đã thúc đẩy sự thay đổi đó, thưa ông?
TS. Ngô Công Trường: Đây là một xu hướng tất yếu, không phải quyết định mang tính riêng lẻ của từng doanh nghiệp.
Hiện nay, hầu hết doanh nghiệp đều đang chịu áp lực kép: chi phí vận hành liên tục leo thang (nhân công, nguyên vật liệu, yêu cầu pháp lý ngày càng khắt khe) trong khi cổ đông, nhà đầu tư đòi hỏi lợi nhuận cao và tăng trưởng bền vững. Để cân bằng giữa chi phí tăng và kỳ vọng lợi nhuận, các doanh nghiệp buộc phải tái cấu trúc toàn diện, theo hướng tinh gọn và dài hạn.
Chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) trở thành công cụ then chốt, giúp tự động hóa nhiều khâu, giảm sai sót, tăng tốc độ và mở rộng quy mô hoạt động. Đồng thời, “tối ưu vận hành toàn diện” tức loại bỏ mọi lãng phí, tăng hiệu quả từng quy trình được coi là kim chỉ nam cho sự sống còn.
Cùng với đó là bối cảnh vĩ mô đầy biến động lãi suất cao, tỷ giá bất ổn, nhu cầu tiêu dùng suy giảm, cạnh tranh khốc liệt càng khiến doanh nghiệp buộc phải hành động quyết liệt hơn. Việc tinh gọn nhân sự, tinh chỉnh bộ máy không còn là giải pháp ngắn hạn để cắt chi phí, mà đã trở thành một chiến lược cốt lõi giúp doanh nghiệp linh hoạt, bền vững hơn
TS Ngô Công Trường - Chủ tịch công ty tư vấn và giáo dục J&P Global. Sáng lập AI SMARTUP - Chương trình đào tạo và huấn luyện khởi nghiệp thông minh ứng dụng AI(Chuyên gia toàn cầu về Operational Excellence, Top 40 thế giới do ASQ bình chọn. Đang sinh sống và làm việc tại Hoa Kỳ)
Có thể thấy những tổ chức tinh gọn nhân sự nhiều nhất trong 6 tháng đầu năm 2025 góp mặt nhiều cái tên là ngân hàng. Theo ông, lý do là gì?
TS. Ngô Công Trường: Ngân hàng là lĩnh vực chịu tác động trực diện từ cả công nghệ lẫn quy định pháp lý mới. Chỉ trong vài năm, những sản phẩm như ngân hàng số, định danh điện tử (eKYC), ví điện tử, hay AI phê duyệt tín dụng đã thay đổi hoàn toàn cách khách hàng giao dịch. Những công việc từng cần hàng chục nhân viên như mở tài khoản, định danh khách hàng, thẩm định hồ sơ vay; giờ được xử lý tự động, chính xác và an toàn hơn nhiều.
Không chỉ vậy, ngành ngân hàng còn phải đáp ứng hàng loạt tiêu chuẩn quốc tế mới như Basel III, IFRS 9 về quản trị rủi ro và báo cáo tài chính. Điều này đòi hỏi hệ thống phải minh bạch, tinh gọn, chuyên sâu hơn rất nhiều so với trước.
Thêm vào đó, sức ép cạnh tranh từ Fintech, Big Tech như MoMo, Grab, Apple Pay… khiến ngân hàng phải tái cấu trúc: giảm nhân sự ở khâu truyền thống, đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ và dữ liệu. Đây không đơn thuần là tiết giảm chi phí, mà là sự chuyển đổi sống còn.
Ngoài ngân hàng, theo ông những lĩnh vực nào cần phải tinh gọn sớm để tránh rủi ro trong tương lai?
TS. Ngô Công Trường: Tôi nhìn thấy ít nhất ba lĩnh vực cần hành động sớm.
Thứ nhất, bán lẻ và thương mại điện tử. Xu hướng đa kênh tích hợp (omnichannel) đang định hình lại toàn bộ ngành này. Doanh nghiệp phải vận hành đồng thời cửa hàng vật lý, nền tảng trực tuyến và hệ thống giao nhận. Để đáp ứng yêu cầu về tốc độ giao hàng và trải nghiệm khách hàng, họ buộc phải tự động hóa logistics, tối ưu chuỗi cung ứng và tinh giản những khâu trung gian không tạo ra giá trị.
Thứ hai, sản xuất và công nghiệp. Đây là lĩnh vực chịu áp lực cạnh tranh toàn cầu cực kỳ khốc liệt. Trong khi các tập đoàn quốc tế đã áp dụng sản xuất tinh gọn, kết nối vạn vật (IoT) và robot hóa từ lâu, giúp họ duy trì năng suất cao, chi phí thấp, thì nhiều doanh nghiệp Việt vẫn hoạt động theo cách truyền thống. Nếu không nhanh chóng đổi mới, họ sẽ mất lợi thế cạnh tranh, thậm chí bị loại khỏi cuộc chơi.
Thứ ba, bất động sản và xây dựng. Ngành này đang đối mặt với nhiều thách thức: vốn bị siết chặt, thanh khoản suy giảm, nhiều dự án dở dang. Tinh gọn bộ máy, cắt giảm chi phí gián tiếp, tập trung vào dự án cốt lõi là con đường sống còn để tránh rơi vào khủng hoảng.
Tinh gọn là xu hướng không thể đảo ngược
Việc các doanh nghiệp đẩy mạnh ứng dụng AI và tự động hóa sẽ tạo ra thay đổi như thế nào, thưa ông?
TS. Ngô Công Trường: Thay đổi đầu tiên thể hiện rõ ở cơ cấu nhân sự. Những công việc mang tính lặp đi lặp lại, đòi hỏi xử lý thủ công đang dần biến mất. Thay vào đó, nhu cầu nhân sự lại tập trung vào các vị trí tạo ra giá trị cao hơn: phân tích dữ liệu để ra quyết định nhanh và chính xác, vận hành hệ thống công nghệ phức tạp, hay thiết kế những trải nghiệm khách hàng cá nhân hóa.
Thay đổi thứ hai nằm ở mô hình kinh doanh. Với AI và tự động hóa, doanh nghiệp có thể hoạt động linh hoạt và phục vụ khách hàng theo cách chưa từng có. Dịch vụ được cung cấp 24/7, không phụ thuộc vào thời gian hay địa điểm. Chi phí vận hành giảm xuống, nhưng tốc độ và khả năng đáp ứng lại tăng vọt. Điều này biến công nghệ trở thành đòn bẩy để doanh nghiệp cạnh tranh và phát triển trong môi trường kinh doanh biến động ngày nay.
Xin ông chia sẻ một vài trường hợp doanh nghiệp cụ thể đã cải thiện hiệu quả hoạt động rõ rệt sau khi tinh gọn? Những bài học lớn nhất có thể nhìn thấy ở các trường hợp này là gì?
TS. Ngô Công Trường: Amazon là ví dụ tiêu biểu. Thay vì phụ thuộc vào một vài kho hàng lớn, họ xây dựng mạng lưới trung tâm phân phối khắp khu vực, kết hợp AI và robot để dự đoán nhu cầu và xử lý đơn hàng.
Amazon đang kết hợp triết lý tinh gọn (Lean) với trí tuệ nhân tạo (AI) để tối ưu hoạt động logistics, từ dự báo nhu cầu, bố trí kho đến vận hành robot. Việc này giúp đơn giản hóa quy trình, loại bỏ lãng phí, đồng thời tăng tốc độ xử lý và giao hàng. AI còn hỗ trợ dự báo chính xác hơn, tối ưu tuyến đường và nâng cao tính bền vững trong vận hành.
Toyota cũng cho thấy sức mạnh của tinh gọn với triết lý Lean (tinh gọn). Triết lý Lean của Toyota tập trung vào tối đa giá trị cho khách hàng với ít lãng phí nhất. Điều này được thực hiện bằng cách liên tục cải tiến quy trình, loại bỏ các hoạt động không tạo giá trị, và trao quyền cho mọi nhân viên tham gia vào việc phát hiện, giải quyết vấn đề. Nhờ đó, doanh nghiệp luôn vận hành tinh gọn, hiệu quả và duy trì được sức cạnh tranh lâu dài.
Tại Việt Nam, ngân hàng số là minh chứng rõ ràng nhất. Nhờ định danh điện tử (eKYC), chấm điểm tín dụng bằng AI khách hàng chỉ mất vài phút để mở tài khoản, vay vốn ngay trên điện thoại, trong khi hệ thống tự động phân tích dữ liệu và phê duyệt nhanh chóng, minh bạch. Nhờ đó, các ngân hàng không chỉ tinh giản hàng nghìn vị trí giao dịch thủ công mà còn mang đến trải nghiệm tiện lợi, cá nhân hóa và chi phí tối ưu cho người dùng.
Nhiều người thường hiểu nhầm rằng “tinh gọn” đồng nghĩa với sa thải nhân sự, cắt giảm chi phí đến mức tối đa. Nhưng thực tế, tinh gọn không phải là hành động cắt bỏ, mà là quá trình tái cấu trúc toàn diện để doanh nghiệp vận hành thông minh hơn, hiệu quả hơn và bền vững hơn.
Ở chiều ngược lại, chắc chắn không chỉ doanh nghiệp cần thích ứng với AI, mà người lao động cũng cần ‘lột xác’. Nhìn về tương lai, ông dự đoán thị trường lao động sẽ thay đổi như thế nào trong 5–10 năm tới, và người lao động cũng như doanh nghiệp cần chuẩn bị gì để sẵn sàng trước xu hướng này?
TS. Ngô Công Trường: Thị trường lao động trong 5–10 năm tới chắc chắn sẽ có sự phân hóa mạnh mẽ. Những công việc mang tính lặp lại, tay nghề trung bình vốn chiếm tỷ trọng lớn trong lực lượng lao động hiện nay – sẽ dần biến mất, nhường chỗ cho nhu cầu nhân sự có kỹ năng cao và kỹ năng số. Doanh nghiệp sẽ không còn chạy theo số lượng nhân sự, mà tập trung vào “hiệu suất trên mỗi nhân sự”.
Trong bối cảnh ấy, người lao động buộc phải thay đổi tư duy và hành động. Trước hết, cần trang bị năng lực số biết ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo vào công việc hằng ngày để nâng cao năng suất. Đặc biệt, mỗi lao động cần sẵn sàng trở thành “solopreneur” – những cá nhân vận hành như một “doanh nghiệp một người”, tận dụng AI và các nền tảng số để tự tạo công việc, tối đa hóa giá trị bản thân.
Thứ hai, những phẩm chất mà máy móc khó thay thế sẽ trở thành “tấm vé” giúp người lao động trụ vững: tác phong chuyên nghiệp, tư duy giải quyết vấn đề, khả năng sáng tạo và giao tiếp hiệu quả.
Cuối cùng, và quan trọng không kém, là tinh thần học hỏi suốt đời. Thế giới thay đổi từng ngày công nghệ, mô hình kinh doanh, thậm chí cả cách chúng ta làm việc hôm nay có thể lỗi thời chỉ sau vài năm.
Về phía doanh nghiệp, con đường phát triển bền vững không còn nằm ở mở rộng bằng mọi giá, mà phải dựa trên tối ưu vận hành toàn diện kết hợp chuyển đổi số. Đây sẽ là nền tảng giúp họ duy trì sức cạnh tranh trong dài hạn, đồng thời tạo ra môi trường làm việc hiệu quả, minh bạch và công bằng nơi mỗi nhân sự đều có cơ hội phát huy tối đa năng lực.
Tinh gọn là xu hướng không thể đảo ngược. Doanh nghiệp nào chủ động chuyển mình sẽ bứt phá. Người lao động nào biết làm mới mình, tận dụng công nghệ sẽ nắm trong tay cơ hội vươn lên mạnh mẽ.
Xin cảm ơn ông!
