Mới đây, giới đầu tư toàn cầu tiếp tục chứng kiến một trong những cú sốc chưa từng có khi Alimentation Couche-Tard, tập đoàn Canada sở hữu chuỗi cửa hàng tiện lợi Circle K, bất ngờ rút khỏi thương vụ 46 tỷ USD thâu tóm Seven & i Holdings – tập đoàn mẹ của 7‑Eleven. Thông tin không chỉ làm cổ phiếu Seven & i lao dốc 9% mà còn cho thấy một thực tế: thúc đẩy lợi ích cổ đông chưa bao giờ là dễ dàng khi xét tới văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản truyền thống.
Couche‑Tard bắt đầu cuộc đàm phán từ năm ngoái, đề nghị mức 2.600 yên/cổ phiếu – khá hấp dẫn so với thị giá thị trường – nhưng sau nhiều vòng đàm phán kéo dài với ít cơ hội tiếp cận hệ thống tài chính nội bộ của Seven & i, nhóm CEO Canada đành chấp nhận kết quả “không còn lựa chọn khả thi”. Điều này khiến dư luận và giới đầu tư quốc tế dậy sóng, cùng lúc chất vấn cam kết của các công ty đại chúng Nhật Bản đối với các nhà đầu tư lớn.
Nguyên nhân chính khiến thương vụ thất bại, theo Couche‑Tard, chính là thái độ chậm trễ và thiếu thiện chí từ phía hội đồng quản trị Seven & i. Trong bức thư công khai gửi lên ban điều hành Nhật Bản, Couche‑Tard thẳng thắn cáo buộc công ty này đã thực hiện “một chiến dịch trì hoãn có tính toán kỹ lưỡng nhằm tổn hại lợi ích cổ đông”. Trong khi đó, dù không giấu được thất vọng, phía Seven & i vẫn phủ nhận các cáo buộc và cho rằng sự rút lui này “không gây bất ngờ” .
Nếu thành công, đây sẽ trở thành vụ M&A nước ngoài lớn nhất lịch sử Nhật Bản. Chính phủ Tokyo đang thúc đẩy cải cách thể chế, khiến thanh khoản và M&A tăng gấp đôi, cán mốc 232 tỷ USD trong nửa đầu năm 2025. Tuy nhiên, sự kiện cho thấy niềm tin quốc tế vẫn bị rào cản văn hóa chi phối sâu sắc: những tập đoàn lớn thường quản trị bảo thủ và thích sự độc lập trong các quyết sách chiến lược.
Các nhà đầu tư tên tuổi như Artisan Partners, ValueAct Capital trước đó đã công khai kêu gọi Seven & i cải tổ, giảm bớt mô hình kinh doanh phình to, nâng cao tỷ suất lợi nhuận, đồng thời cân nhắc các đề xuất chiến lược để tăng lợi suất cổ đông. Tuy nhiên đáng tiếc, những nỗ lực này phần lớn vấp phải sự miễn cưỡng. Theo một nhà đầu tư giấu tên, cảm nhận chung là Seven & i cố tình kéo dài thỏa thuận đủ lâu để tránh bị thâu tóm.
Dẫu vậy, cú sốc từ quyết định rút lui từ Couche‑Tard có thể trở thành chất xúc tác khiến ban lãnh đạo Seven & i nhìn lại khả năng gia tăng giá trị dưới danh nghĩa một công ty độc lập. Mới đây, họ đã công bố bán bộ phận mua sắm lớn cho Bain Capital với giá 5,5 tỷ USD để tối ưu danh mục và hạn chế áp lực M&A tiếp theo. Một số nhà phân tích tin rằng dù thất bại trước mắt, kết quả có thể kích thích nội bộ chuyển mình nhanh hơn để tìm ra hướng đi mới.
Mất đi thương vụ thâu tóm, Seven & i hiện đang đối mặt với áp lực khổng lồ. Nếu không thể thuyết phục cả nhà đầu tư chiến lược lẫn thị trường tài chính quốc tế rằng họ đủ bản lĩnh và quyết tâm, cổ tức và lợi nhuận sẽ tiếp tục tụt hậu. Các kế hoạch M&A mới sẽ gặp trở ngại lớn hơn.
Nhìn rộng hơn, thất bại của thương vụ gửi đi một tín hiệu cảnh báo đối với các nhà đầu tư: để thành công ở Nhật Bản, họ cần chuẩn bị không chỉ vốn mà còn cả nền tảng văn hóa – hiểu sâu hệ thống quản trị, cấu trúc gia đình, mô hình quyết sách tập đoàn – để có thể tiếp cận từ bên trong thay vì vỗ mặt từ bên ngoài. Đó là bài học mà nhiều quỹ toàn cầu đang rút ra và điều chỉnh khi đầu tư vào thị trường châu Á.
Được biết tại Nhật Bản, các cửa hàng tiện lợi rất được ưa chuộng vì bán đủ thứ trên đời, từ cơm hộp đến bánh bao hấp. Đầu bếp nổi tiếng Anthony Bourdain từng ví von chúng như một thứ mà ông không thể từ bỏ.
Đối với nhiều người, hơn 55.000 cửa hàng tiện lợi (konbini) hiện đang hoạt động tại xứ sở hoa anh đào là một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Họ đổ xô đến nơi được mệnh danh là "báu vật quốc gia" mỗi ngày để mua thực phẩm, gửi bưu kiện và thanh toán hóa đơn.
Chuỗi konbini lớn nhất Nhật Bản, 7-Eleven, là một trong những cái tên nổi tiếng nhất. Không khó hiểu nếu chúng trở thành tâm điểm của một thương vụ thâu tóm trị giá hàng tỷ USD.
Tuy nhiên, vị thế của các cửa hàng 7-Eleven đồng nghĩa với việc Nhật Bản sẽ không muốn chia tay chúng, bất chấp những áp lực trong việc thể hiện sự cởi mở với các vụ mua lại từ nước ngoài. Hiroaki Watanabe, một nhà phân tích bán lẻ độc lập, cho biết 7-Eleven là một trong những doanh nghiệp bán lẻ truyền thống tốt nhất thế giới.
Trên thực tế, 7-Eleven khởi đầu là một chuỗi cửa hàng tiện lợi của Mỹ, do Southland Corporation điều hành, tại Dallas vào năm 1927. Công ty mở cửa hàng đầu tiên tại Nhật Bản vào năm 1974 và bán các mặt hàng phổ biến của Mỹ, chẳng hạn như bánh hamburger. Thành công ngay lập tức được ghi nhận và chỉ trong vòng 2 năm, 7-Eleven đã mở rộng lên 100 cửa hàng. Năm 2005, 7-Eleven trở thành công ty do Nhật Bản sở hữu hoàn toàn thông qua một công ty mẹ có tên Seven & I.
Ngày nay, Seven & I có hơn 21.000 cửa hàng 7-Eleven tại Nhật Bản; hoạt động tại 20 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tại Mỹ, Seven & I đã và đang tìm cách tái tạo trải nghiệm cửa hàng tiện lợi Nhật Bản, chẳng hạn như bán mì ramen.
Theo: Nikkei Asia, Reuters
