Thiếu quy định, vẫn chờ làn sóng doanh nghiệp FDI niêm yết tại Việt Nam

Nhân viên tư vấn cho khách tại một công ty chưng khoán ở TP.HCM - Ảnh: T.T.D.

Trong bối cảnh thị trường đang khát nguồn hàng hóa chất lượng, khối

C.P Vietnam Corporation của Thái Lan có động thái muốn IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng) và niêm yết tại Việt Nam - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Vẫn phải kiểm soát rủi ro

Ông Nguyễn Sơn, chủ tịch HĐTV Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC), nhấn mạnh cần thiết tăng nguồn cung hàng hóa chất lượng trên thị trường chứng khoán hiện nay bằng nhiều giải pháp, nhưng đang có những lý do riêng của Việt Nam cũng như tác động từ thế giới khiến lượng hàng hóa "vắng bóng".

Quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu của Việt Nam hiện tại còn nhỏ và đặc biệt chất lượng cũng như quy mô hàng hóa không thay đổi nhiều trong 2 - 3 năm gần đây. "Không thể chỉ duy trì số lượng hàng hóa như hiện nay được. Việc thúc đẩy các doanh nghiệp FDI chuyển đổi và niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam sẽ tạo ra sự bình đẳng", ông Sơn nói.

Trước đây đã có hơn 10 doanh nghiệp FDI lên sàn, có những doanh nghiệp hoạt động không tốt, nhưng nhiều doanh nghiệp hoạt động rất tốt. 

"Song quá trình thúc đẩy doanh nghiệp FDI lên sàn đã chậm lại trong khoảng một thập kỷ gần đây, cần phải tháo gỡ. Các doanh nghiệp FDI khi chuyển đổi sang công ty cổ phần hoạt động hoàn toàn theo Luật Doanh nghiệp Việt Nam", ông Sơn nói.

Tuy nhiên vấn đề này cũng đặt ra nhiều rủi ro cần quản lý. Thậm chí có lo ngại về việc doanh nghiệp FDI lên sàn chỉ nhằm "thoái vốn" sau khi niêm yết hoặc doanh nghiệp không làm ăn nghiêm túc, dẫn đến rủi ro cho nhà đầu tư, thị trường. 

Ngoài ra hiện tượng chuyển giá, kê khống giá trị tài sản, báo cáo tài chính không minh bạch, thậm chí lãnh đạo doanh nghiệp bỏ trốn, cũng là những vấn đề cần được kiểm soát chặt chẽ.

Bà Hà Võ Bích Vân, chuyên gia FIDT, nhấn mạnh việc xây dựng hành lang pháp lý chặt chẽ để kiểm soát rủi ro và bảo vệ nhà đầu tư. 

Theo đó cần xây dựng các tiêu chí riêng cho doanh nghiệp FDI như: yêu cầu thời gian hoạt động tối thiểu tại Việt Nam có thể từ 2 - 3 năm, quy mô tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận, áp dụng chuyển giao công nghệ hiện có. Điều chỉnh mức vốn điều lệ so với quy định bình thường nếu cần. 

"Đồng thời cho phép áp dụng cơ chế hạn chế giao dịch cổ đông sáng lập nước ngoài (lock-up) trong vài năm (ví dụ 3 - 5 năm) để tránh tình trặng thoái vốn ồ ạt", bà Vân kiến nghị.

Theo bà Vân, để khối doanh nghiệp FDI lên sàn, chúng ta không chỉ nói đến việc sửa luật hay hạ thấp điều kiện. Có thể bắt đầu từ một sandbox (thí điểm) niêm yết, kết hợp với công cụ để giảm rủi ro pháp lý, đồng thời thiết lập trung tâm hỗ trợ IPO chuyên biệt và áp dụng chuẩn IFRS rút gọn để tiết kiệm chi phí tuân thủ. 

Nếu đi kèm ưu đãi thuế tạm thời cho doanh nghiệp niêm yết thành công, Việt Nam hoàn toàn có thể đón một làn sóng doanh nghiệp FDI chất lượng gia nhập thị trường chứng khoán mà không cần chờ đợi quá lâu.

Ngoài ra cần yêu cầu kiểm toán độc lập, định giá chặt chẽ, đảm bảo giá cổ phiếu chào sàn phản ánh giá trị thực. Thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ về kinh doanh, minh bạch báo cáo tài chính, tăng cường năng lực hệ thống giám sát kỹ thuật, cảnh báo sớm, kết nối với dữ liệu doanh nghiệp và dân cư quốc gia. Khi có thêm các doanh nghiệp FDI niêm yết thành công, đưa thị trường chứng khoán nói riêng và Việt Nam nói chung tiến gần hơn đến vai trò trung tâm tài chính quốc tế.

Thêm hàng cho thị trường chứng khoán: Nhiều dư địa từ thoái vốn, chuyển sàn, phát hành…

Bên cạnh triển vọng cổ phiếu công nghệ gắn với sự phát triển khởi nghiệp và bán dẫn, nguồn cung cổ phiếu đến từ đẩy mạnh thoái vốn nhà nước, đưa các tập đoàn tư nhân lớn lên sàn và mở cơ chế cho doanh nghiệp FDI niêm yết.