Nước lũ ngập rất sâu ở thôn Hòa Đông, xã Đại Lộc, TP Đà Nẵng - Ảnh: LÊ TRUNG
Y rằng năm nào nắng gắt, chói chang, hạn hán khốc liệt thì mùa mưa, mùa bão, Thủ tướng chỉ đạo ứng phó khẩn cấp mưa lũ ở Trung BộĐà Nẵng: Mưa hơn 400mm trong 24 giờ, cảnh báo nguy cơ lũ quét, sạt lở đấtVùng núi Đà Nẵng mưa rất lớn, sạt lở, lũ, thủy điện Đak Mi 4 tăng lưu lượng xả dự kiến đến 4.500m³/s
Mong ước là vậy nhưng được hay không, thuận hòa hay hạn hán bão tố thì con người cũng phải còng lưng gánh chịu, phải thích nghi, không than van, oán trách.
Dần dà sự thích nghi đó, sự đề phòng đó, ngờ vực đó thành thói quen, thành nếp sống và họ sống được với thời gian.
Phải nói trải qua hàng trăm cơn bão lớn nhỏ thì người miền biển mới nghĩ ra được cách đào hầm tránh bão.
Khi mà những mái nhà đơn sơ ven triền cát trắng bị cuồng phong cuốn bay nhẹ hều trong không trung thì chưa một ai trú trong hầm cát bị hề hấn gì. Bão qua họ dựng lại mái nhà và tiếp tục bám trụ với mảnh đất quê hương.
Những trận lũ dữ gần đây rất khiếp đảm nhưng nếu so sánh với thiệt hại của thiên tai ở nhiều thập niên trước rõ ràng số người chết giảm đáng kể. Năm 1964, dọc sông Thu Bồn người chết lên cả ngàn.
Trận lụt đi vào sử sách, đi vào nỗi sợ hãi của cư dân vùng này truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.
Gần đây nhất, trận lụt ở Huế năm 1999 gây ra thảm cảnh đau đớn tột cùng. Nhưng sau đó mọi thứ được cải thiện tốt hơn, khoa học hơn, bài bản hơn và vì vậy thiệt hại về nhân mạng giảm đi.
Gần đây số người thiệt hại trong lũ lụt đa số là từ lở núi, gây nên lũ quét, lũ ống đánh úp giữa đêm. Nói điều này để thấy trước sự tồn vong, kinh nghiệm là thứ bản năng giúp con người vượt thoát.
Người dân vùng rốn lũ Tân Hóa (Quảng Bình cũ) ngày nay biến ngôi làng chìm trong biển nước hằng năm khi có lũ thành một điểm du lịch nổi tiếng thế giới. Họ sáng tạo ra những căn nhà phao, cột chặt vào những trụ sắt, căn nhà tự động nổi chìm theo con nước.
Mọi sinh hoạt trên nhà phao trở nên an toàn và tiện lợi. Hay người dân tại vùng trũng Đại Lộc (Quảng Nam cũ) cũng có những căn nhà với những gác mái rất vững vàng trước lũ dữ.
Nhìn rộng ra, ta thấy con người không chỉ chống chọi mà còn học cách sống hài hòa với thiên nhiên, một dạng "văn minh ứng xử" được hình thành từ khổ luyện.
Chính trong gian nguy, bản lĩnh và trí tuệ dân gian được thử thách, để rồi mỗi thế hệ lại đúc kết thêm một bài học sinh tồn. Từ những mái nhà phao, gác tránh lũ đến hệ thống cảnh báo sớm, bản đồ ngập lụt, tất cả là kết quả của sự thích nghi bền bỉ và sáng tạo không ngừng.
Thiên nhiên có thể khắc nghiệt nhưng không phải là kẻ thù. Nó chỉ đòi hỏi con người phải biết lắng nghe, hiểu quy luật và chuẩn bị. Khi biết chủ động trong ứng phó, con người không còn hoảng sợ trước bão gió mà bình tĩnh đón nhận như một phần của vòng tuần hoàn.
Chính sự chủ động ấy tạo nên sức sống của vùng đất miền Trung nơi mà con người không chỉ tồn tại mà còn vươn lên từ bão lũ để kiến tạo một cuộc sống an nhiên giữa thử thách.
Cập nhật lũ sáng 28-10: Lũ sông Thu Bồn, Vu Gia xuống chậm, nhiều nơi vẫn còn ngập rất sâu
