Cố Nghệ sĩ Nhân dân Lâm Tới thời trẻ. (Ảnh: TL).
Cố Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Lâm Tới tên thật là Lâm Thanh Tòng, sinh năm 1937 tại Đồng Tháp. Ông tham gia cách mạng vào năm 12 tuổi và được tiểu đội trưởng du kích xã giao nhiệm vụ cho trâu ăn gần đồn bót, làm quen với lính và làm công việc liên lạc.
Năm 1954, Lâm Tới nhập ngũ thuộc Đại đội 949, Tiểu đoàn 311, làm liên lạc. Sau đó, ông tập kết ra Bắc và học văn hóa Tại trường Học sinh miền Nam tại Thanh Hóa.
Đến với điện ảnh như một cái duyên, phải trải qua nhiều gian nan ông mới tìm được đường đi cho niềm đam mê của mình. Đến năm 1959, khi Trường Điện ảnh Việt Nam được thành lập, ông theo học khóa diễn viên đầu tiên của trường Điện ảnh Việt Nam cùng Trà Giang, Thế Anh, Phi Nga, Thụy Vân, Trần Phương... Tốt nghiệp loại ưu trường Điện ảnh năm 1964. Ra trường, ông về công tác tại xưởng phim truyện Việt Nam, tại đây ông được giao vai Kính trong phim "Hai người lính", phim đã đoạt Quả cầu vàng tại Tiệp Khắc.
Năm 1966, Lâm Tới cùng lúc xuất hiện với hai vai phản diện trong "Nổi gió" và "Nguyễn Văn Trỗi". Trong phim "Nổi gió", ông đóng vai một tay sai của sĩ quan Mỹ. Trong cảnh dùng cồn đốt tay nữ chiến sĩ cách mạng tên Vân (Thụy Vân thủ vai), Lâm Tới thể hiện được sự biến chuyển cảm xúc trên gương mặt, từ đắc thắng, thách thức chuyển sang run sợ trước ý chí bất khuất của nữ chiến sĩ cách mạng.
Trong phim "Nguyễn Văn Trỗi", Lâm Tới thể hiện được thái độ hung hăng của một tên sĩ quan chuyên ức hiếp người dân vô tội. "Lâm Tới sở hữu một gương mặt có thể hóa thân thành nhiều dạng vai. Anh không bao giờ sử dụng kỹ thuật diễn xuất. Đứng trước máy quay, chúng tôi tưởng Lâm Tới là nhân vật chứ không phải anh ấy đang diễn", đạo diễn Đào Bá Sơn nói về đàn anh trong nghề.
Nghệ sĩ Nhân dân Lâm Tới và Trà Giang trong phim "Vĩ tuyến 17 ngày và đêm". (Ảnh: TL).
Vai diễn phản diện thành công nhất của Lâm Tới là Trần Sùng trong phim "Vĩ tuyến 17 ngày và đêm" (năm 1972). Trong phim, Dịu (nghệ sĩ Trà Giang) có chồng đi tập kết ra Bắc. Ở nhà, chị vừa phải lo chăm sóc gia đình chuẩn bị cho ngày sinh con, vừa đảm nhiệm công tác bí mật lãnh đạo nhân dân trong vùng chống sự đàn áp khủng bố dã man của địch. Những bắt bớ, giam cầm, tra tấn của địch cùng những dụ dỗ ngon ngọt của tên ác ôn Trần Sùng (nghệ sĩ Lâm Tới) không khiến Dịu và bà con lùi bước. Vai diễn này của NSND Lâm Tới thành công đến mức sau này nhiều người gọi ông là Trần Sùng ở ngoài đời.
Trước khi vào vai Trần Sùng, Lâm Tới gây thiện cảm với vai Núi trong phim "Đường về quê mẹ" (năm 1971). Bộ phim của đạo diễn Bùi Đình Hạc ca ngợi những chiến sĩ công binh dũng cảm mở đường trong kháng chiến. Lâm Tới gây ấn tượng với hình ảnh anh bộ đội tên Núi đơn độc vẫn kiên nhẫn vác từng quả bom, bày cả một trận địa mìn liên hoàn đánh địch…
Năm 1977, Lâm Tới có bước chuyển mình ấn tượng với vai Tám Quyện trong bộ phim Mùa gió chướng. Diễn xuất của cố nghệ sĩ lột tả được hình ảnh người nông dân Nam bộ chất phác, kiên cường, giàu lòng trắc ẩn. Nhà quay phim Đường Tuấn Ba từng kể vai diễn của Lâm Tới trong phim khiến nhiều khán giả thổn thức, đặc biệt là phân đoạn Tám Quyện bị giặc chôn sống.
Lâm Tới vai Ba Đô trong phim “Cánh đồng hoang”.
Đỉnh cao nhất vẫn phải nhắc đến là vai Ba Đô của Cánh Đồng Hoang (năm 1979). Lâm Tới tiếp tục thành công với hình ảnh người nông dân Nam bộ chất phác, bộc trực, hết lòng yêu thương gia đình, sống và chiến đấu cho lý tưởng dân tộc. Bộ phim đã đưa ông tới bục vinh quanh nhất trong Liên hoan phim Mát-cơ-va.
Tài năng của Lâm Tới được ghi nhận qua cách diễn chân thật, đời thường, giản dị của ông. NSND Lâm Tới hóa thân trọn vẹn tới mức, mỗi nhân vật của ông đều để lại dấu ấn với điện ảnh, dù là chính diện hay phản diện. Những tác phẩm trên đều giúp NSND Lâm Tới được trao tặng Bông Sen Vàng ở hạng mục Nam diễn viên xuất sắc tại LHP quốc gia lần thứ 5 (1980).
NSƯT Đức Khuê: U60 sống bình dị, 30 năm hạnh phúc bình yên bên vợ hiềnĐỌC NGAYNhững năm sau đó, do sức khỏe yếu, Lâm Tới ít đóng phim. Năm 1999, ông xuất hiện trở lại trong phim "Đồng tiền xương máu" với vai một giám đốc cương trực, tài giỏi từng đạt nhiều thành tích lẫy lừng trong quá khứ nhưng bất lực trước sự đổi thay của kinh tế thị trường. Đây cũng là vai diễn cuối cùng của ông.
Ông đã được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng Ba, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba, Huy hiệu TP.Hồ Chí Minh, Huy chương Vì thế hệ trẻ và được phong danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú năm 1984, Nghệ sĩ Nhân dân năm 1997.
NSND Lâm Tới qua đời vào năm 2000 sau thời gian dài chống chọi bệnh tật, để lại niềm tiếc thương vô hạn trong lòng người hâm mộ. Đến nay, tuy ông không còn nữa nhưng đồng nghiệp và công chúng vẫn nhắc đến tên ông với những vai diễn đã ăn sâu vào lòng khán giả và những đóng góp ông dành cho nền điện ảnh nước nhà.
Tùng Lâm (t/h theo vnexpress, tienphong, danviet)
