Nghệ sĩ dương cầm của tiếng cười

13:30 22/06/2025

Beethoven có khi nào viết ra những tác phẩm dở không? Alfred Brendel, bậc thầy piano của thế kỷ 20, đảm bảo với ta là có.

Nghệ sĩ dương cầm của tiếng cười - Ảnh 1.

Người ta gọi ông là nghệ sĩ piano đầu tiên thu âm toàn bộ tác phẩm độc tấu piano của Beethoven. Nhưng chính ông bảo không phải.

Ông đâu có thu âm hết. Ông đã bỏ qua một số bản mà ông cho rằng chẳng cần đến Beethoven mà những người đương thời hay mấy cậu sinh viên tập tành sáng tác cũng làm ra được.

Khai quật những điều hài hước

Dám "chê" Beethoven chắc cũng không có nhiều người. Nhưng dám diễn giải những tác phẩm của Beethoven trong những năm cuối đời là "tuyển tập những nét hài hước trong âm nhạc" thì hẳn càng ít hơn nhiều.

Brendel có thể khiến ta liên tưởng tới một Milan Kundera trong âm nhạc, vì cũng như Kundera, ông dành sự quan tâm đầy học thuật và trí tuệ tới tiếng cười, tới sự vô nghĩa, sự tầm phào.

TIN LIÊN QUANÂm nhạc và cuộc đời: Nghịch lý Beethoven Nghệ sĩ dương cầm của tiếng cười - Ảnh 3.

Beethoven - Piano Sonata No. 32 - Alfred Brendel

Tiếng cười sảng khoái nhất

Brendel không chơi nhạc cho đến hơi thở cuối cùng. Trước khi sang tuổi 80, ông đã tạm biệt âm nhạc. Khi nói lời chia tay âm nhạc, ông có nói về việc những buổi hòa nhạc ngày càng quá sức với mình, nhưng "tôi vẫn cười được - không nhiều như trước nhưng vẫn đủ để sinh tồn".

Nhà ông treo bức tranh vẽ một nghệ sĩ dương cầm đang cười khùng khục, xung quanh khán giả thì chăm chú và căng thẳng lắng nghe. Chúng ta cứ nghĩ bước vào một nhà hát là bước vào một thánh đường, ta mang tất cả sự nghiêm trang đến để kính cẩn cúi đầu trước âm nhạc như cúi đầu trước thần thánh, còn người nghệ sĩ là một nhà tiên tri đang thay thần thánh giảng đạo cho chúng ta.

Nhưng biết đâu chẳng phải thế? Biết đâu người nghệ sĩ, như Brendel, thực ra đang thầm trêu đùa, thầm cười cợt với âm nhạc, chỉ có chúng ta là tưởng mọi thứ trong nhà hát đều nghiêm nghị.

Alfred Brendel vừa mất, thọ 94 tuổi. Ngoài là một nghệ sĩ dương cầm, Alfred Brendel cũng là một cây bút tiểu luận tuyệt vời về nghệ thuật, một thi sĩ với dấu ấn riêng.

Trong một bài thơ nói về kiếp sau, Brendel tưởng tượng con người sau khi chết đi đều có thể chuộc lại đời mình: "Lấy ví dụ, Beethoven/ có thể được chuộc lại ở bờ bên kia/ trên tư cách một người làm bánh/ thảy bột vào lò với cơn thịnh nộ đã thành quen thuộc".

Ông hóm hỉnh ví von những bản sonata của bậc thầy âm nhạc với bánh Pretzel, còn những bản Bagatelle giống như bánh hạt hoa anh túc.

Vậy còn Brendel thì sao? Bây giờ khi đã sang thế giới bên kia, ông sẽ "chuộc lại" đời mình bằng cách nào? Ta không biết được, nhưng dù ông sẽ trở thành ai ngoài một nghệ sĩ piano, thì hẳn ông cũng làm điều đó với tất cả tiếng cười sảng khoái nhất.

"Với tôi, có vẻ chẳng có ý nghĩa gì mấy trong việc cứu lấy từ lãng quên những nhạc phẩm hoàn toàn thiếu vắng sự tài tình và độc đáo của Beethoven", Alfred Brendel viết trong một bài tiểu luận dài về cách ông diễn giải về nhà soạn nhạc thiên tài người Đức.

Khi Mariah Carey không hát cao chót vót

Mariah Carey vừa ra mắt ca khúc mới sau 7 năm vắng bóng và là bài hát thứ 50 trong Billboard Hot 100. Cô cũng nổi tiếng với cách hành xử 'đậm chất diva'.