Theo quy định tại Nghị định 24/2012, chỉ doanh nghiệp và ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước cấp phép mới được kinh doanh vàng miếng SJC. Điều này có nghĩa các giao dịch vàng miếng ở tiệm nhỏ đều bị coi là trái phép. Tuy nhiên những ngày qua, khi giá vàng lập đỉnh mới, thị trường tự do lại hoạt động sôi nổi. Trên nhiều nhóm mạng xã hội, hàng loạt tài khoản rao mua bán cả chục lượng vàng miếng và vàng nhẫn.
Giá tăng chóng mặt
Chiều tối 25-8, Công ty Vàng bạc Đá quý Sài Gòn (SJC) chốt giá vàng miếng SJC mua vào ở mức 125,6 triệu đồng/lượng và bán ra 127,1 triệu đồng/lượng, tăng thêm nửa triệu đồng so với hôm trước, bỏ xa các kỷ lục đã lập những ngày trước.
Tương tự, giá vàng nhẫn và vàng trang sức 99,99% cũng leo lên 119,1 triệu đồng/lượng mua vào và 121,6 triệu đồng/lượng bán ra, tăng 600.000 đồng so với ngày 24-8. Trên thị trường quốc tế, giá giao dịch quanh 3.366 USD/ounce, tương đương hơn 107,3 triệu đồng/lượng khi quy đổi theo tỉ giá niêm yết, thấp hơn giá trong nước tới 18-21 triệu đồng/lượng.
Theo quy định, chỉ doanh nghiệp và ngân hàng được Ngân hàng Nhà nước cấp phép mới được kinh doanh vàng miếng SJC .Ảnh: LAM GIANG
Sự vênh nhau quá lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới khiến nhiều người băn khoăn. Anh Lê Khánh, ngụ phường Bảy Hiền (TP HCM), kể đầu tháng 8, khi giá vàng miếng ở mức 123 triệu đồng/lượng, anh định mua một ít để dành nhưng lại chần chừ vì nghĩ mức giá này quá cao.
Giá vàng tăng càng kích thích nhu cầu mua vào của người dân vì họ tin rằng giá sẽ còn tiếp tục đi lên. Nhưng thực tế, việc sở hữu vàng miếng thời điểm này không hề dễ dàng. Tại các cửa hàng của SJC, khách phải xếp hàng chờ tới lượt nhưng mỗi người chỉ được mua một lượng. Một số công ty vàng khác và cả ngân hàng thương mại được cấp phép cũng rơi vào tình trạng khan hiếm. "Khách để lại thông tin, khi nào có nguồn cung chúng tôi mới liên hệ lại" - nhân viên một ngân hàng tại TP HCM cho biết.
Ở thị trường tự do, không khí cũng "căng thẳng" không kém. Một số tiệm nhỏ tại TP HCM niêm yết giá mua vào 127,9 triệu đồng và bán ra 128,9 triệu đồng mỗi lượng, cao hơn các công ty lớn gần 2 triệu đồng. Nhưng khách muốn mua cũng không dễ, thường phải đặt cọc 10% và chờ 2 ngày mới có hàng. Trong khi đó, ở các hội nhóm trên mạng xã hội, hoạt động trao đổi, rao mua, rao bán vàng miếng SJC lại diễn ra hết sức nhộn nhịp.
Bị phạt rất nặng
Chuyên gia vàng Trần Duy Phương cho rằng việc một số tiệm vàng có mua bán vàng miếng SJC dù lượng giao dịch không nhiều và thường chỉ diễn ra với khách quen, vẫn có thể xem là thị trường "chợ đen" vì chưa được cấp phép. "Nếu người dân mua vàng miếng SJC ở trên các hội, nhóm hoặc mua trên mạng thì rủi ro pháp lý còn lớn hơn, chưa kể còn có nguy cơ mua phải vàng kém chất lượng, vàng giả hoặc lừa đảo" - chuyên gia này cảnh báo.
Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, nhấn mạnh các giao dịch mua bán vàng miếng trái phép đều nằm trong diện xử phạt. Nghị định 88/2019 quy định rõ: Hành vi mua bán vàng miếng với tổ chức không có giấy phép có thể bị cảnh cáo, còn doanh nghiệp kinh doanh vàng trái phép sẽ bị phạt từ 300-400 triệu đồng. Ngoài ra, còn có hình thức tịch thu số vàng, tước giấy phép kinh doanh trong thời gian từ 6 đến 9 tháng. "Các quy định đều có đủ; mức xử phạt hàng trăm triệu đồng cũng là mức rất nặng. Nhưng thực tế, giao dịch vàng miếng trái quy định vẫn diễn ra do mức sinh lời cao và khó phát hiện. Quy mô thị trường vàng hiện đã thu hẹp nhiều so với trước đây và không còn tác động mạnh tới tỉ giá, lạm phát, kinh tế vĩ mô như trước. Tuy nhiên, cơ quan quản lý vẫn cần có những quy định kiểm soát chặt chẽ để vàng không trở thành kênh đầu cơ, tác động tiêu cực tới kinh tế vĩ mô, còn việc ngăn chặn triệt để là rất khó" - luật sư Trương Thanh Đức nói.
Tăng cường kiểm tra
Trong văn bản trả lời cử tri, Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ chỉ can thiệp khi giá vàng biến động bất lợi, ảnh hưởng tới ngoại tệ, tỉ giá và chính sách tiền tệ. Hiện cơ quan này đang phối hợp các bộ, ngành tổng kết Nghị định 24/2012 và soạn thảo nghị định thay thế, nhằm siết chặt quản lý và điều chỉnh cơ chế phù hợp hơn với thực tiễn.
Trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước cũng khẳng định sẽ tăng cường thanh tra, kiểm tra để bảo đảm thị trường vàng hoạt động minh bạch, xử lý nghiêm các hành vi đầu cơ, thao túng. Tuy nhiên, việc bình ổn giá không phải nhiệm vụ cấp bách trong ngắn hạn, trừ khi có nguy cơ ảnh hưởng lớn đến kinh tế vĩ mô.
