Theo Quyết định số 2104 do Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương ký, Ban Quản lý Di sản Văn hóa Mỹ Sơn sẽ phối hợp với Viện Khảo cổ học triển khai đợt thăm dò, khai quật khảo cổ quy mô lớn tại khu vực bãi đất giữa Tháp K và nhóm tháp trung tâm điểm nối được cho là ẩn chứa nhiều tầng lớp kiến trúc quan trọng liên quan đến con đường dẫn vào Thánh địa Mỹ Sơn.
Thời gian thăm dò, khai quật kéo dài từ ngày 30/6 đến 30/11/2025, trên tổng diện tích 770m². Trong đó, phần thăm dò gồm 5 hố khảo cổ (20m²) và phần khai quật chính thức chiếm 750m² với 5 hố lớn. Ông Nguyễn Văn Mạnh, đại diện Viện Khảo cổ học, sẽ là người chủ trì thực hiện đợt khai quật này.
Khu đền tháp Mỹ Sơn.
Đây không chỉ là một cuộc khai quật thông thường, mà còn là cơ hội để từng lớp địa tầng lịch sử nơi Thánh địa Mỹ Sơn được bóc tách cẩn trọng, hé lộ những bí ẩn còn khuất trong lòng đất về một nền văn minh rực rỡ từng tồn tại hàng thế kỷ.
Trong suốt quá trình khai quật, các cơ quan liên quan được yêu cầu tuyệt đối bảo vệ địa tầng di tích, đảm bảo công tác bảo quản hiện vật, đồng thời tăng cường tuyên truyền đến cộng đồng dân cư về vai trò của di sản và trách nhiệm gìn giữ.
Đặc biệt, mọi kết luận chuyên môn chỉ được công bố sau khi có sự thống nhất giữa các đơn vị được cấp phép và Cục Di sản văn hóa.
Những hiện vật phát hiện sẽ được Ban Quản lý Di sản Văn hóa Mỹ Sơn phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Nam gìn giữ, bảo quản, tránh thất lạc hoặc hư hỏng, đồng thời đề xuất phương án phát huy giá trị gửi về Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Báo cáo sơ bộ về kết quả khai quật sẽ được hoàn thiện trong vòng 1 tháng kể từ khi kết thúc, và báo cáo khoa học toàn diện sẽ gửi trong vòng 1 năm.
Trước đó, Ban Quản lý Di sản Văn hóa Mỹ Sơn đã có Công văn số 17/CV-BQL đề nghị cấp phép khai quật khu vực này.
Mục tiêu nhằm thu thập tư liệu thực địa, góp phần làm rõ mặt bằng kiến trúc của con đường hành lễ và hệ thống công trình liên quan dẫn vào Thánh địa Mỹ Sơn, tuyến đường được cho là "huyết mạch linh thiêng" nối các tháp chính trong quần thể đền đài.
Mỹ Sơn không những là di tích khảo cổ học nổi bật, mà còn là không gian văn hóa sống động của một thời đại.
Nằm lọt giữa thung lũng bao quanh bởi đồi núi, Mỹ Sơn từng là trung tâm tôn giáo quan trọng nhất của Vương quốc Chămpa cổ, nơi quy tụ hơn 70 công trình đền tháp cùng hơn 30 bia ký cổ từ thế kỷ VII đến XIII. Nhờ giá trị văn hóa, lịch sử vượt trội, khu đền tháp Mỹ Sơn được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào tháng 12/1999.
Trong các năm qua, nhiều đợt nghiên cứu, khai quật đã được tiến hành tại đây. Đặc biệt, vào tháng 6/2023 và tháng 3/2025, Ban Quản lý Di sản Văn hóa Mỹ Sơn cùng Viện Khảo cổ học đã thực hiện các cuộc thăm dò tại khu vực phía đông Tháp K với tổng diện tích 440m².
Những phát hiện từ đợt này đã hé lộ nền móng của một con đường hành lễ cổ dẫn từ Tháp K qua khu tháp E – F, cho thấy sự tồn tại của một trục kiến trúc linh thiêng chưa từng được biết đến trong lịch sử nghiên cứu di tích Mỹ Sơn.
Phát hiện này như một mảnh ghép quan trọng còn thiếu trong bức tranh tổng thể của Thánh địa. Nó không chỉ củng cố giả thuyết về sự tồn tại của một “con đường Hoàng gia”, tuyến đường hành lễ tối cao dẫn vào trung tâm tín ngưỡng của người Chăm cổ, mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới về quy hoạch không gian tôn giáo tại Mỹ Sơn.
Với đợt khai quật sắp tới, giới chuyên môn kỳ vọng sẽ tiếp tục giải mã những dấu tích còn ẩn giấu, từ đó hình thành bức tranh đầy đủ hơn về tổ chức kiến trúc, tín ngưỡng và đời sống tâm linh của người Chămpa cổ tại vùng đất linh thiêng này.
