FDI vẫn là động lực, nhưng không còn là yếu tố quyết định cho ngành bán dẫn Việt Nam
Phát biểu tại Hội thảo, ông Phùng Việt Thắng – Giám đốc Intel Việt Nam cho biết, bức tranh đầu tư nước ngoài (FDI) trong ngành bán dẫn Việt Nam đang có nhiều khởi sắc.
Những năm qua, FDI đã đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực công nghệ cao, tạo động lực lan tỏa, thúc đẩy cả các nhà đầu tư quốc tế khác lẫn các doanh nghiệp trong nước bước vào lĩnh vực bán dẫn.
Ông Thắng nhận định, Việt Nam đã và đang tạo ra môi trường đầu tư hấp dẫn đối với khối FDI, đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ cao. Những ưu đãi này tiếp tục được nâng cấp khi đất nước có chiến lược quốc gia rõ ràng về phát triển ngành bán dẫn.
Quan trọng hơn, chúng ta đang thấy những bước đi cụ thể để hiện thực hóa chiến lược này, không chỉ ở chính sách, mà ở sự kết nối giữa đầu vào – từ hệ thống đại học, trường nghề – và đầu ra – từ các nhà máy, doanh nghiệp đang có mặt tại Việt Nam.
Các doanh nghiệp FDI tiếp tục được hưởng lợi từ nguồn nhân lực kỹ thuật tốt, chi phí cạnh tranh và cam kết cải cách từ Chính phủ. Trong năm qua, dòng vốn FDI đổ vào Việt Nam, bao gồm cả trong ngành bán dẫn đã tăng mạnh.
Nhiều cơ sở sản xuất quy mô lớn ở cả phía Bắc và phía Nam được thiết lập, nhiều trung tâm R&D và thiết kế (FDI mềm) ra đời, tận dụng nguồn nhân lực kỹ sư Việt Nam chất lượng cao, qua đó tạo ra giá trị thực cho nền kinh tế.
Tuy nhiên, vị lãnh đạo Intel đánh giá, FDI không còn giữ vai trò quan trọng nhất trong ngành bán dẫn hay AI tại Việt Nam.
"Chúng ta không thể và không nên dựa hoàn toàn vào FDI như động lực chính cho sự phát triển. Thay vào đó, cần xây dựng nền tảng nội lực mạnh mẽ từ doanh nghiệp Việt, từ con người Việt", vị lãnh đạo nhấn mạnh.
Bên cạnh các lợi ích ổn định từ FDI, những băn khoăn cố hữu vẫn chưa được giải quyết triệt để – như vấn đề cơ sở hạ tầng, cung cấp điện ổn định, và nguồn lực nhân sự chất lượng cao.
"Tốc độ cải thiện các yếu tố này cần nhanh hơn rất nhiều nếu chúng ta muốn duy trì sức hút với các nhà đầu tư công nghệ cao, đặc biệt là trong bối cảnh cạnh tranh khu vực", ông Thắng chia sẻ.
Về tiềm năng, theo ông Thắng, Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển cả về quy mô sản xuất, nguồn nhân lực và khả năng phục vụ thị trường quốc tế. Trong đó, tiếng nói và kinh nghiệm của đội ngũ chuyên gia người Việt ở nước ngoài – đặc biệt là trong ngành bán dẫn – sẽ có ý nghĩa rất lớn.
"Tóm lại, bức tranh FDI trong ngành bán dẫn Việt Nam vẫn đầy tiềm năng. Nhưng giá trị đóng góp của FDI không còn là yếu tố quyết định", Giám đốc Intel Việt Nam cho hay.
Chúng ta cần cân đối lại mô hình phát triển, chú trọng hơn vào hàm lượng công nghệ, hiệu quả chuyển giao công nghệ, và đặc biệt là phát triển giá trị con người Việt Nam – yếu tố then chốt để Việt Nam có thể bước vào chuỗi giá trị toàn cầu một cách bền vững và tự chủ", ông nói thêm.
Phát triển công nghệ vì nhu cầu thực tiễn, dựa trên sức mạnh liên kết giữa nhà trường – doanh nghiệp – quốc gia
Để hiện thực hóa mục tiêu nói trên, ông Thắng nhận định, liên kết là yếu tố sống còn – đặc biệt là giữa các đơn vị đào tạo và doanh nghiệp. Không ai có thể làm một mình.
"Chúng ta cần bắt đầu cùng nhau – từ trong nước – và song song mở rộng hợp tác quốc tế, nhất là với các trường đại học, viện nghiên cứu có kinh nghiệm ở nước ngoài", ông Thắng nhấn mạnh.
Lãnh đạo Intel Việt Nam đánh giá, Việt Nam đã có những định hướng công nghệ đúng đắn. Nhưng điều quan trọng là phải làm sao để công nghệ đó, sản phẩm đó thực sự phù hợp với nhu cầu đông đảo – không chỉ của hàng trăm triệu người dân Việt Nam, mà còn của những quốc gia có điều kiện phát triển tương đồng.
"Điều này giúp chúng ta tối ưu nguồn lực, tránh chạy theo các mô hình quá cao siêu, mà lại không giải quyết vấn đề thực tiễn. Chúng ta không cần đầu tư vào những thứ quá xa vời, nếu như điều đó không đem lại lợi ích cụ thể, hữu dụng cho cộng đồng", ông Thắng cho hay.
Về hạ tầng nghiên cứu, một thách thức rất rõ ràng hiện nay là làm sao phòng lab – các cơ sở nghiên cứu – được khai thác hiệu quả và chia sẻ phục vụ mục tiêu chung. Cần có cơ chế cụ thể để đảm bảo các nguồn lực cần thiết – dù thuộc sở hữu của ai – đều có thể tận dụng vì lợi ích của quốc gia.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay không phải ở khâu thiết kế ý tưởng hay mô hình sản phẩm trên giấy, mà nằm ở giai đoạn nghiên cứu ban đầu. Giai đoạn này rất dễ khiến các dự án bị "chết yểu".
"Tôi biết rằng có đến 95% ý tưởng thất bại vì không vượt qua nổi giai đoạn nghiên cứu – thiếu hỗ trợ, thiếu người thẩm định, thiếu kết nối để biết đi tiếp như thế nào", ông nói.
Thực tế là chúng ta đang có nhiều ý tưởng, nhiều nguồn lực, nhiều nỗ lực từ cả trường học, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Nhưng vẫn thiếu một đầu mối – một "hub" trung tâm – có trách nhiệm kết nối và xúc tiến cơ hội hợp tác giữa các bên: giữa nhà trường, doanh nghiệp, và Chính phủ. Nếu không có cơ chế vận hành rõ ràng, sẽ dẫn đến lãng phí thời gian, cơ hội và công sức nghiên cứu.
"Chúng ta không thiếu ý tưởng, không thiếu khát vọng. Điều cần lúc này là một hệ sinh thái thực sự kết nối – để các tiềm năng có thể trở thành hiện thực", Giám đốc Intel Việt Nam khẳng định.
