Hãng tin CNBC cho hay các cổ đông của Tesla đã bỏ phiếu thông qua việc phê duyệt lại gói bồi thường khổng lồ, trị giá gần 1 nghìn tỷ USD cho CEO Elon Musk, với tỷ lệ ủng hộ áp đảo 75% số cổ phiếu có quyền biểu quyết.
Quyết định được công bố tại cuộc họp thường niên mới đây của công ty, đánh dấu một chiến thắng lớn cho Elon Musk và ban lãnh đạo Tesla, những người đã kiên quyết bảo vệ kế hoạch này bất chấp sự phản đối từ các cố vấn ủy quyền hàng đầu như Glass Lewis và ISS.
Tranh cãi
Tại đại hội cổ đông thường niên ở Austin (Texas), Tesla công bố kết quả bỏ phiếu cho gói thưởng khổng lồ mà ban lãnh đạo đề xuất từ tháng 9. Dù hai hãng tư vấn biểu quyết lớn là ISS và Glass Lewis khuyến nghị phản đối, đa số cổ đông vẫn chọn tin tưởng Musk.
Gói thưởng này bao gồm 12 đợt cổ phiếu, được trao nếu Tesla đạt các cột mốc tài chính và vận hành trong thập kỷ tới. Nếu tất cả điều kiện được đáp ứng, giá trị lý thuyết của phần thưởng lên tới gần 1 nghìn tỷ USD, con số chưa từng có trong lịch sử doanh nghiệp hiện đại.
Với kế hoạch này, Elon Musk có thể nâng tỷ lệ sở hữu tại Tesla từ 13% lên khoảng 25%, tương đương thêm hơn 423 triệu cổ phiếu, đồng nghĩa quyền kiểm soát của ông với công ty sẽ mạnh hơn bao giờ hết.
Đây là điểm khiến nhiều cổ đông lo ngại: một gói thưởng biến nhà sáng lập thành "ông vua không ngai" trong chính doanh nghiệp mình.
Bên cạnh đó, những điều kiện đi kèm gói thưởng cho thấy Tesla đang nhắm đến các cột mốc mà nhiều người cho là không thực tế: vốn hóa 8,5 nghìn tỷ USD, lợi nhuận điều chỉnh hằng năm tới 400 tỷ USD, 20 triệu xe giao mỗi năm, 10 triệu người dùng hệ thống lái tự động FSD, cùng 1 triệu robot Optimus và 1 triệu robotaxi vận hành thương mại.
Hiện Tesla mới đạt 1,54 nghìn tỷ USD vốn hóa, khoảng 8 triệu xe giao và chưa có robot nào được thương mại hóa. Thế nhưng Elon Musk vẫn tự tin vẽ ra một tương lai nơi "robot sẽ xóa bỏ đói nghèo, mang đến y tế tuyệt vời cho mọi người, và còn lớn hơn cả điện thoại thông minh".
Trong bài phát biểu trước cổ đông, ông mô tả robot Optimus không chỉ là sản phẩm, mà là nền tảng để "loài người bước sang kỷ nguyên hậu lao động".
Rủi ro
Những lời hứa lớn đi cùng rủi ro không nhỏ. Một số nhà đầu tư, trong đó có quỹ đầu tư quốc gia Na Uy, đã phản đối gói thưởng này, gọi đây là "một sự lệch pha giữa giá trị thực và phần thưởng hứa hẹn".
Gói thưởng không giới hạn hoạt động chính trị của Elon Musk, không yêu cầu ông dành tối thiểu bao nhiêu thời gian cho Tesla dù ông đang điều hành đồng thời xAI, SpaceX, Neuralink, The Boring Company và mạng xã hội X.
Hơn nữa, các điều khoản "sự kiện đặc biệt" cho phép Musk vẫn được nhận cổ phần ngay cả khi Tesla không đạt mục tiêu trong trường hợp thiên tai, chiến tranh, hay thay đổi chính sách chính phủ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất.
Điều này khiến giới quan sát cho rằng hệ thống kiểm soát nội bộ của Tesla đang ngày càng nới lỏng theo hướng "cá nhân hóa quyền lực".
Như Reuters đã đưa tin trước đó, Elon Musk vẫn có thể kiếm được hàng chục tỷ USD mà không cần đạt được hầu hết các mục tiêu mà hội đồng quản trị đề ra, ví dụ thu về hơn 50 tỷ USD chỉ bằng cách hoàn thành một số mục tiêu dễ đạt được hơn.
Quyết định thù lao 1.000 tỷ USD này mang tính biểu tượng cao khi nó được đưa ra sau phán quyết của Tòa án Hàng hải Delaware năm ngoái, nơi đã hủy bỏ gói trả lương năm 2018 tương tự của Elon Musk, cho rằng nó đã được cấp một cách không phù hợp bởi hội đồng quản trị Tesla.
Mặc dù phía Elon Musk đã kháng cáo, việc tái phê duyệt gói thưởng năm 2018 trong hình thức mới này được xem là một nỗ lực của ban lãnh đạo và cổ đông nhằm củng cố tính hợp pháp của nó.
Gói thưởng khổng lồ này đến đúng lúc Tesla cần tái định nghĩa chính mình. Sau giai đoạn tăng trưởng ngoạn mục của xe điện, thị trường đang chậm lại, cạnh tranh ngày càng khốc liệt, còn biên lợi nhuận bị bào mòn bởi áp lực giá. Tesla vì thế muốn chứng minh mình không chỉ là một hãng xe, mà là công ty công nghệ tiên phong trong robot và trí tuệ nhân tạo.
Cổ đông bỏ phiếu tán thành dường như hiểu rõ: không ai khác ngoài Elon Musk có thể đưa Tesla vào kỷ nguyên đó. Nhưng chính sự phụ thuộc ấy lại khiến tương lai của Tesla mong manh hơn bao giờ hết.
Một nghiên cứu gần đây của Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ cho thấy doanh số Tesla ở Mỹ có thể cao hơn 67–83% nếu không bị ảnh hưởng bởi các phát ngôn chính trị gây chia rẽ của Elon Musk, một minh chứng cho thấy sự rủi ro khi không giới hạn việc tỷ phú này tham gia chính trị.
Niềm tin
Cuộc bỏ phiếu vừa qua không chỉ là sự kiện về tài chính. Nó là biểu tượng của thời đại, nơi các nhà đầu tư sẵn sàng đặt cược hàng trăm tỷ USD vào tầm nhìn và cả tính khí của một con người.
Đối với nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ, Elon Musk không chỉ là một CEO mà là linh hồn, là động lực thúc đẩy giá trị cổ phiếu. Họ chấp nhận một rủi ro quản trị cực lớn, trao quyền kiểm soát tài chính và biểu quyết chưa từng có cho một cá nhân để đổi lấy hy vọng về những lợi nhuận khổng lồ nếu Tesla thực sự biến mình thành một gã khổng lồ AI, robot và năng lượng.
Tuy nhiên, đối với các nhà đầu tư tổ chức và các nhà quản trị doanh nghiệp, đây là một tiền lệ nguy hiểm. Nó đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của hội đồng quản trị và cơ cấu quản trị công ty khi một cá nhân có quyền lực gần như tuyệt đối, bất chấp các cảnh báo về rủi ro và hiệu suất không đồng đều ở các dự án khác.
Nếu Musk thành công, Tesla có thể trở thành công ty vĩ đại nhất lịch sử. Nhưng nếu thất bại, vụ cược này sẽ được nhớ đến như bài học đắt giá về niềm tin tuyệt đối vào một cá nhân trong một hệ thống vốn có tăng trưởng nhờ niềm tin tập thể.
*Nguồn: CNBC, Fortune, BI
