Mordechai Maman (giữa) ra tòa về tội làm gián điệp cho Iran - Ảnh: ynetnews.com
Cuối tháng 2-2025, tòa án ở Be'er Sheva (miền nam Israel) đã kết án 12 năm tù đối với bị cáo Mordechai Maman (73 tuổi) vì làm gián điệp cho Iran và âm mưu ám sát các nhà lãnh đạo Israel.
1 triệu USD để ám sát lãnh đạo cấp cao Israel
Mordechai Maman (còn gọi là Moti) đi nghĩa vụ quân sự thời trẻ, sau đó lập gia đình rồi chuyển đến miền bắc Israel. Hai vợ chồng nuôi dạy bốn người con và quản lý một nhà nghỉ. Chuyện làm ăn liên tục thất bại nên lúc nào Maman cũng thiếu tiền rồi vướng vào vòng lao lý, bị kết án vì nhiều tội danh như tống tiền, trốn thuế.
Khoảng 20 năm, trước hôn nhân tan vỡ, ông chuyển đến Thổ Nhĩ Kỳ định cư tại Samandag bán sỉ rau cải, trái cây, gia vị hay bất cứ thứ gì có đồng lời.
Đầu năm 2024, ông gặp hai người anh em họ Andrey và Junied Aslan là công dân Thổ Nhĩ Kỳ. Họ đồng ý hùn vốn làm ăn với ông. Lúc bấy giờ ông đã phải lòng cô gái Natalie người Belarus trẻ hơn ông đến vài con giáp. Tình hình tài chính lao dốc không phanh trong khi người tình nhỏ lại thích lối sống xa hoa nên ông đã chấp nhận làm gián điệp cho Iran.
Cơ quan tình báo nội địa Shin Bet thu thập nội dung trò chuyện trên WhatsApp và biết được trong lúc túng quẫn Maman đã nhờ hai anh em họ nhà Aslan giúp đỡ. Họ giới thiệu một doanh nhân giàu có người Iran tên Eddie hứa giúp tiền cho ông mở cửa hàng.
Tháng 5-2024, ông cùng đi với Andrey tới một ngôi làng giáp biên giới Iran. Năm ngày sau ông để lại hộ chiếu, điện thoại di động và đồ dùng cá nhân cho Andrey tại khách sạn rồi leo lên thùng xe tải vượt biên sang Iran. Xe tải dừng lại trước một biệt thự. Maman được đón tiếp nồng nhiệt. Eddie và những người trong biệt thự chính là điệp viên Iran.
Eddie nói để giúp mở cửa hàng, ông phải giúp lại một số việc như giấu tiền và vũ khí ở Israel, chụp ảnh các khu vực đông người, dằn mặt một số người Israel gốc Palestine nhận tiền của phía Iran nhưng không làm tròn nhiệm vụ. Maman đồng ý.
Aziz Nisanov và các đồng phạm trên bản tin truyền hình Israel - Ảnh: X
Bị gạt bên lề xã hội, làm gián điệp cho Iran
Trường hợp Mordechai Maman là một trong 39 công dân Israel bị bắt trong năm 2024 vì tình nghi làm gián điệp cho Iran.
Shin Bet ghi nhận từ cuối năm 2022, Iran đã tuyển hàng trăm người Israel làm gián điệp thông qua mạng xã hội hoặc trong các chuyến đi đến Thổ Nhĩ Kỳ hoặc Azerbaijan. Chiêu phổ biến là câu mồi bằng cách đăng quảng cáo trên mạng xã hội hỏi mọi người có muốn kiếm tiền dễ dàng không. Ai hám tiền nhào vô sẽ bị sập bẫy.
Công dân Israel làm gián điệp xuất thân từ nhiều tầng lớp, có người Do Thái và người Ả Rập, nam nữ, trẻ già đủ kiểu. Trước đây Iran chỉ tìm điệp viên chuyên nghiệp nhưng gần đây sẵn sàng móc nối cả công dân Israel bình thường.
Một viên chức Shin Bet mô tả đó là chiến lược "phun và cầu nguyện", nghĩa là cứ phát tán rộng rãi để cầu may trúng mánh. Ví dụ tiêu biểu như Aziz Nisanov (43 tuổi), nhạc sĩ bán thời gian ở Haifa (miền bắc Israel).
Sau khi lập quốc vào năm 1948, Israel đã ban hành Luật Hồi hương, theo đó người có ông hoặc bà là người Do Thái sẽ tự động được cấp quyền công dân Israel. Nisanov đến Israel cùng gia đình từ Azerbaijan lúc 7 tuổi.
Ở Israel, người Do Thái gốc Azerbaijan được gọi là người Do Thái miền núi. Họ phải vật lộn tìm việc làm, đối phó với chi phí sinh hoạt cao và tìm nhà ở giá rẻ nên nhiều người cảm thấy bị gạt bên lề xã hội.
Giữa năm 2022, Nisanov về thăm Azerbaijan thì gặp một người bạn cũ và than thở khó kiếm sống. Người này giới thiệu Nisanov với một người Iran 56 tuổi xưng tên là Elshan Agayev. Agayev cho biết làm việc cho Orhan.
Thật ra Agayev và Orhan đều là sĩ quan tình báo Iran. Nisanov đồng ý cộng tác với hai người này.
Nisanov đã chụp ảnh trụ sở Mossad ở Glilot, căn cứ hải quân ở Haifa, các khẩu đội phòng không Vòm sắt và tổng hành dinh lực lượng phòng vệ Israel ở Tel Aviv. Nisanov còn chiêu mộ sáu đồng phạm, trong đó có cậu con trai 19 tuổi Yigal Nisanov.
Nhóm Nisanov đã do thám gần 100 mục tiêu ở Israel như khảo sát thiệt hại tại căn cứ không quân Nevatim sau khi bị tên lửa Iran tấn công vào tháng 4-2024, theo dõi một chuẩn tướng chỉ huy căn cứ.
Nhóm đã nhận từ 500-1.200 USD USD cho mỗi nhiệm vụ và đã tích lũy 300.000 USD trong 15 tháng. Tiền công được thanh toán bằng tiền điện tử. Tình báo Iran lo hết các khoản chi phí như tiền khách sạn, tiền thuê xe, tiền mua máy ảnh mới và máy tính.
Hoạt động của nhóm Nisanov đã gây hậu quả rõ ràng. Các địa điểm quân sự do nhóm Nisanov chụp ảnh đã trở thành mục tiêu bị tên lửa và máy bay không người lái của Hezbollah tấn công.
Hoạt động gián điệp kết thúc vào tháng 9-2024 khi lực lượng đặc nhiệm Shin Bet xét nhà và bắt giữ. Đây là một trong những đường dây gián điệp nguy hiểm nhất và chắc chắn là lớn nhất từng hoạt động ở Israel.
GS Uri Bar-Joseph tại Đại học Haifa (Israel) nhận xét động cơ chính thúc đẩy các công dân Israel làm gián điệp cho Iran là tiền chứ không phải tư tưởng chính trị.
Chuyên gia Beni Sabti tại Viện Nghiên cứu an ninh quốc gia ở Israel giải thích ngoài dụ dỗ bằng tiền hoặc khai thác lý lịch phạm tội, tình báo Iran còn lợi dụng tâm trạng bất mãn của những người mới nhập cư vào Israel trong thời gian thích nghi với văn hóa, ngôn ngữ và môi trường mới ở Israel.
Đầu tiên tình báo Iran sẽ thao túng tâm lý, an ủi, tỏ ra thông cảm với đối tượng để xây dựng lòng tin, sau đó đưa ra yêu cầu làm vài việc nhỏ như chụp ảnh trung tâm thương mại rồi dần tăng yêu cầu lên.
Ông ghi nhận: "Ban đầu bạn nhận được phần thưởng nhỏ, có thể là 100 hoặc 200 USD nhưng một khi bạn đã bị cuốn hút, nhiệm vụ sẽ lớn hơn với số tiền công càng nhiều hơn".
Tình báo Israel phá hoại chương trình hạt nhân Iran - Kỳ 1: 24 điệp viên trước nguy cơ bị treo cổ
