Ngày 22/6, chính quyền và nhân dân thôn Khả Liễu, xã Phúc Tiến, huyện Phú Xuyên (Hà Nội) đã long trọng tổ chức lễ đón Bằng công nhận Cây Di sản Việt Nam đối với cây mít cổ thụ hơn 400 năm tuổi, đồng thời đón nhận Bằng xếp hạng Di tích lịch sử cấp Thành phố cho chùa Hưng Long.
Tọa lạc trong khuôn viên chùa Hưng Long, "cụ mít" là cây cổ thụ độc nhất thôn Khả Liễu, có chiều cao khoảng 18 mét, tán rộng gần 20 mét. Theo các cụ cao niên và kết quả khảo sát chuyên môn, cây có tuổi đời ước tính hơn 400 năm.
Không chỉ là cây ăn quả quen thuộc, cụ mít còn là nhân chứng sống cho nhiều biến cố lịch sử từ thời phong kiến, các cuộc kháng chiến, công cuộc xây dựng đất nước cho đến thời kỳ đổi mới. Thân cây xù xì, rêu phong, như in hằn dấu ấn thời gian và là biểu tượng của sức sống bền bỉ, kiên cường.
Nằm trên gò đất cao đầu làng, chùa Hưng Long từ lâu đã là chốn linh thiêng, gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh của người dân Khả Liễu. Chùa hiện lưu giữ nhiều cổ vật có giá trị như: hai bia đá cổ, chuông đồng đúc năm 1926 thời vua Bảo Đại, cùng hệ thống hoành phi, câu đối quý giá. Đây cũng là nơi thành lập Chi bộ Đảng Dân chủ đầu tiên của xã Phúc Tiến – một dấu mốc quan trọng trong lịch sử cách mạng địa phương.
Cụ mít được công nhân là cây Di sản.
Vì sao mít có thể sống hàng trăm năm?
Cụ Mít có thể trường tồn qua hàng thế kỷ không chỉ nhờ yếu tố văn hóa mà còn nhờ đặc tính sinh học bền vững của loài:
- Hệ rễ khỏe, bám sâu và rộng, giúp cây hút nước tốt, chống chịu gió bão và khô hạn.
- Thân gỗ chắc, ít mục, chống chịu mối mọt; gỗ mít nhóm IV có độ bền cao.
- Lá dày, nhựa nhiều, ít sâu bệnh; nhựa mít còn có tính kháng khuẩn tự nhiên.
- Thích nghi tốt với khí hậu nhiệt đới, không kén đất, sống bền bỉ trong điều kiện khắc nghiệt.
- Ít phụ thuộc chăm sóc, cây vẫn cho trái đều đặn dù không cần bón phân tưới tắm thường xuyên.
- Gắn bó với đời sống văn hóa – tâm linh, nên thường được người dân gìn giữ, chăm sóc như “cụ cây”.
Không chỉ là loại cây ăn quả quen thuộc trong đời sống người Việt, cây mít còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường. Với tán lá xanh quanh năm, mít hoạt động như một “máy lọc không khí” tự nhiên. Bộ lá dày, phủ nhựa có khả năng hấp thụ khí CO₂, nhả oxy, đồng thời giữ lại bụi mịn và các hạt ô nhiễm trong không khí – yếu tố đặc biệt cần thiết trong bối cảnh ô nhiễm không khí gia tăng tại các khu vực ven đô và nông thôn mới.
Tán cây mít tỏa rộng, giúp điều hòa nhiệt độ không gian xung quanh, giảm hiệu ứng “đảo nhiệt” và cung cấp bóng mát cho khu dân cư. Rễ mít phát triển sâu và bám chắc vào đất, giúp chống xói mòn, giữ ẩm, hạn chế hiện tượng rửa trôi đất trong mùa mưa. Cây cũng là nơi trú ngụ của nhiều loài chim, côn trùng, góp phần duy trì đa dạng sinh học tại chỗ.
Đặc biệt, mít là cây bản địa dễ thích nghi, sống bền vững không cần nhiều chăm sóc, từ đó góp phần xây dựng mô hình nông nghiệp tuần hoàn. Việc bảo vệ những cây mít cổ thụ không chỉ có ý nghĩa sinh thái mà còn mang giá trị văn hóa – lịch sử, là minh chứng cho mối liên kết bền chặt giữa con người và thiên nhiên suốt bao thế hệ.
Việc công nhận "cụ mít" là Cây Di sản Việt Nam không chỉ góp phần bảo tồn nguồn gen thực vật quý hiếm, mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng trong gìn giữ cảnh quan, bảo vệ môi trường và phát huy giá trị văn hóa – lịch sử địa phương. Đây cũng là tiền đề để xây dựng các mô hình du lịch sinh thái, giáo dục truyền thống, tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội bền vững từ chính những giá trị bản địa.
Ngọc Minh
