Đoàn cán bộ của Bộ GD-ĐT tăng cường đi kiểm tra thi tốt nghiệp sau thời kỳ xảy ra nhiều vụ gian lận rúng động - Ảnh: VĨNH HÀ
Hậu trường vụ "11 tỉnh bắt tay chấm chung"
Năm 2011, một biên bản thống nhất hướng dẫn chấm thi của 11 tỉnh thành tại Đồng bằng sông Cửu Long lọt ra ngoài gây xôn xao dư luận.
Biên bản này thể hiện việc các tỉnh thành này đã "bắt tay" để cùng chấm lỏng tay với môn thi tự luận của kỳ 
Giám khảo chấm thi môn văn, môn thi duy nhất thi theo hình thức tự luận từ năm 2017 đến nay - Ảnh: VĨNH HÀ
Sự thật bên trong phòng thi
Hai vụ gian lận rúng động liên tiếp năm 2012 và 2013 tại điểm thi THPT dân lập Đồi Ngô (Bắc Giang) và THPT Quang Trung - Hà Đông (Hà Nội) được phát hiện nhờ thiết bị quay lén.
Góc quay từ nhà dân gần điểm thi THPT Quang Trung - Hà Đông ghi lại cảnh nhốn nháo ở một phòng thi trong các buổi thi toán, ngoại ngữ. Thí sinh tự do trao đổi, ném bài cho nhau, trong khi giám thị làm ngơ.
Còn ở điểm thi THPT dân lập Đồi Ngô, việc vi phạm nghiêm trọng hơn thế. Cán bộ, giáo viên, nhân viên ở điểm thi này đồng lòng trong việc thực hiện hành vi giải bài, in sao ra nhiều bản và mang bài giải lên phòng thi cho thí sinh quay cóp.
Vụ gian lận tập thể bị lộ bắt đầu từ việc một thí sinh được nhờ mang bút có gắn thiết bị ghi hình vào phòng thi và quay lại cảnh nhốn nháo trong phòng thi.
Đoạn clip gian lận thi được tung lên mạng Internet ngay sau đó. Người tổ chức thu thập được bằng chứng này là thầy giáo Nguyễn Danh Ngọc. Sau thầy giáo Đỗ Việt Khoa (Hà Tây) và Lê Đình Hoàng (Nghệ An), thầy giáo Nguyễn Danh Ngọc được ví như "người hùng" chống tiêu cực thi cử năm đó.
Cả vụ THPT Quang Trung - Hà Đông và vụ THPT dân lập Đồi Ngô, các sở GD-ĐT chỉ xử lý kỷ luật với cán bộ, giáo viên, nhân viên. Trong đó, ở vụ Đồi Ngô có 42 cán bộ, giáo viên, nhân viên bị kỷ luật.
Bài học từ hai vụ gian lận tập thể này đã khiến Bộ GD-ĐT phải bổ sung vào quy chế, hướng dẫn tổ chức thi tốt nghiệp các năm sau một số quy định. Trong đó có việc cho phép thí sinh mang thiết bị thu âm, thu hình (nhưng không truyền phát thông tin) với mục đích ghi bằng chứng gian lận thi cử.
Quy định này duy trì trong một thời gian rất dài đến kỳ thi năm 2023 mới bị hủy bỏ.
Hàng loạt cán bộ bị khởi tố vì tổ chức gian lận thi cử
Năm 2006, hàng loạt giáo viên, cán bộ Sở GD-ĐT tỉnh Bạc Liêu bị khởi tố vì gian lận thi cử, chạy điểm xảy ra tại hội đồng chấm thi tốt nghiệp THPT và bổ túc THPT. Một giáo viên đã đứng ra thu tiền của nhiều phụ huynh với giá 8 triệu đồng/thí sinh để chạy điểm cho kỳ thi tốt nghiệp THPT.
Đặc biệt, qua điều tra cho thấy lãnh đạo Sở GD-ĐT và hội đồng chấm thi đã có hành vi nâng điểm thi của một số thí sinh không đủ điểm tốt nghiệp từ 0,5 - 1,5 điểm để nâng tỉ lệ tốt nghiệp từ 70% lên 79%. 120 người liên quan, trong đó có 40 người ngành giáo dục và có 26 người bị khởi tố trong vụ gian lận này.
12 năm sau, thêm một vụ gian lận thi cử, nâng điểm rúng động bởi lần này vụ việc diễn ra trên quy mô rộng lớn hơn, dính đến nhiều đối tượng hơn. Đó là vụ gian lận thi cử chấn động tại Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình trong kỳ thi THPT quốc gia năm 2018.
Thời điểm này, kỳ thi được giao cho các địa phương chịu trách nhiệm toàn diện cả khâu in sao đề thi, coi thi, chấm thi. Quy trình chấm thi lỏng lẻo, trong đó phần mềm chấm thi trắc nghiệm có kẽ hở khiến cho một số đối tượng thực hiện được hành vi can thiệp làm sai lệch kết quả thi.
Trong số hàng trăm thí sinh được nâng kết quả, có những thí sinh có tổng điểm được nâng tới 29,95 điểm so với kết quả thực. Vụ gian lận khiến nhiều cán bộ, giáo viên ngành giáo dục và công an bị khởi tố.
Sau năm 2018, phần mềm chấm thi, quy trình chấm thi của Bộ GD-ĐT có những điều chỉnh để tăng tính bảo mật.
Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2019 là năm "lấy lại niềm tin cho xã hội" bằng cách huy động hàng ngàn cán bộ, giảng viên các trường đại học, cao đẳng làm thanh tra cắm chốt trong kỳ thi ở các địa phương.
Như vậy từ các kỳ thi tốt nghiệp thời "hai không" kéo dài hơn một thập kỷ đã ghi dấu việc các trường đại học phải tham gia vào thi phổ thông.
*****************
Trong lịch sử những kỳ thi tốt nghiệp THPT, xuyên suốt hành trình 50 năm vẫn là nỗ lực đổi mới đầy gian nan để hướng đến việc "học thật, thi thật".
>> Kỳ tới: Gian nan "học thật, thi thật"
50 năm kỳ thi tốt nghiệp THPT - Kỳ 4: Kỳ thi thời 'hai không'
